Phải làm gì khi Windows XP ngừng hỗ trợ?

Hiện nay rất nhiều người đã chuyển sang sử dụng các phiên bản Windows mới hơn, song một lượng fan hâm mộ đông đảo cũng như nhiều công ty lớn vẫn tiếp tục ở lại với Windows XP. Khi XP chính thức bị ngừng hỗ trợ, người dùng cần làm gì để tự bảo vệ mình?

Ra đời vào tháng 10/2001, chỉ ít ngày sau khi vụ khủng bố đẫm máu 11/9 tại Mỹ làm cả thế giới bàng hoàng, cuối cùng thì Windows XP cũng đã chính thức bị "khai tử": Microsoft tuyên bố sẽ ngừng hỗ trợ hoàn toàn cho Windows XP vào ngày 8/4 sắp tới.

Trong khi tất cả các sản phẩm công nghệ, bao gồm cả các hệ điều hành, đều có vòng đời của mình, Windows XP hiện đang là một trong những sản phẩm có tuổi thọ cao nhất trong lịch sử của ngành CNTT toàn cầu: gần 13 năm. Trong khi ngành công nghệ thường di chuyển với tốc độ lên tới cấp số mũ (định luật Moore), con số 13 tuổi có thể được coi là một kì tích của Windows XP.

Tuy vậy, ở cột mốc 13 tuổi và ngày "bị bỏ rơi" đang tới gần, Windows XP đã thực sự trở thành một rủi ro khổng lồ về bảo mật. Hàng trăm triệu máy vi tính trên toàn cầu vẫn còn đang sử dụng Windows XP, và sau cột mốc 8/4 sắp tới, Microsoft sẽ không còn vá các lỗi hệ thống, bao gồm cả các lỗ hổng bảo mật quan trọng.

Hiện tại, có tới 30% máy vi tính trên toàn cầu vẫn còn sử dụng Windows XP. Vậy, việc ngoan cố ở lại với Windows XP sẽ mang lại những mối hại nào cho người dùng?

Cái giá của "mối tình" dành cho Windows XP

Microsoft hiện giờ đã tung ra tới 3 phiên bản Windows kế nhiệm cho XP: Windows Vista, 7 và 8. Trong khi rất nhiều người dùng đã cập nhật lên Windows 7 hoặc 8, chắc chắn sau cột mốc 8/4 sắp tới vẫn còn rất nhiều người ở lại với Windows XP. Xét cho cùng, dù đã có 13 năm tuổi đời nhưng Windows XP vẫn là một hệ điều hành mạnh mẽ, đặc biệt là sau khi Microsoft tung ra các bản Service Pack và các bản vá nhỏ. Cho đến tận ngày 8/4, Windows XP vẫn sẽ được cập nhật để vá lỗi và khắc phục các lỗ hổng bảo mật.

Tuy vậy, những người tiếp tục ở lại với Windows XP sẽ phải đối mặt với các rủi ro bảo mật, bởi Microsoft sẽ không hề tung ra một bản cập nhật và vá khẩn cấp (hot-fix) nào cho Windows XP nữa. "Nếu bạn tiếp tục sử dụng Windows XP sau ngày kết thúc hỗ trợ, máy vi tính của bạn vẫn sẽ hoạt động nhưng sẽ gặp rủi ro bảo mật và virus lớn hơn", Microsoft khuyến cáo trong tuyên bố chính thức của mình.

Trong cuộc chiến bảo mật hệ điều hành, Microsoft là người đóng vai trò phòng thủ cho người dùng, và khi người bảo vệ này rút lui khỏi cuộc chiến, chắc chắn những kẻ tấn công sẽ thực hiện các bước tiến tiếp theo của mình. Chắc chắn, tại thời điểm này, các hacker và tội phạm số đang chuẩn bị cho một ngày trọng đại: ngày 8/4, khi mà tất cả các lỗ hổng bảo mật chưa bị phát hiện ra của Windows XP sẽ được mở vĩnh viễn tới tay hacker.

Vào tháng 8 năm ngoái, giám đốc mảng điện toán an toàn của Microsoft, ông Tim Rains đã đưa ra một tuyên bố chính thức cho biết các bản vá bảo mật dành cho các phiên bản mới của Windows có thể vô tình tiếp tay cho tội phạm số. Bằng cách tái thiết kế (reverse-engineer) các bản vá này, chúng có thể tái hiện các lỗ hổng đã được vá trên các bản Windows cũ không được bản vá hỗ trợ. Lúc này, Microsoft sẽ không làm gì để giúp đỡ người dùng.

Đây không phải là một mối lo ngại giả tưởng. Do các phiên bản Windows từ XP trở đi đều sử dụng công nghệ Windows NT, khả năng Windows 7 và 8 tái sử dụng một phần mã nguồn từ Windows XP là rất cao. Khi tung ra một bản vá cho Windows 8.1, Microsoft hoàn toàn có thể vô tình để lộ một lỗ hổng chết người trên Windows XP.

Cho đến thời điểm hiện tại, một phiên bản Windows XP được cập nhật đầy đủ vẫn có khả năng chống chọi lại với các lỗi hệ thống nguy hiểm. Các phần mềm diệt virus cũng sẽ giúp gia tăng mức độ an toàn của hệ điều hành 13 năm tuổi này.

Song, rủi ro đối với người dùng XP sau ngày 8/4 sắp tới chắc chắn sẽ tăng lên nhiều lần, đặc biệt là khi họ sử dụng các trình duyệt cũ không được cập nhật đầy đủ. Nguy hiểm hơn nữa, nếu họ vẫn sử dụng các phiên bản Internet Explorer cũ vốn chỉ được cập nhật qua Windows Update, rủi ro bảo mật sẽ là rất khó lường trước.

Người dùng Windows XP nên làm gì?

Lựa chọn an toàn và tiện lợi nhất cho người dùng Windows XP lúc này vẫn là cập nhật lên Windows 7 hoặc 8, trong đó Windows 7 có lẽ sẽ được nhiều người lựa chọn vì có giao diện và cách hoạt động quen thuộc hơn Windows 8 vốn được tối ưu cho màn hình cảm ứng.

Trong những năm gần đây, số lượng laptop Windows giá rẻ với cấu hình "đủ dùng" cũng đã xuất hiện khá nhiều. Do đó, người dùng Windows XP cũng có thể lựa chọn nâng cấp phần cứng cho thiết bị đã quá cũ kĩ của mình. Các tablet chạy Windows 8 đã chạm tới mức giá 230 USD (khoảng 4,9 triệu đồng), và thông tin về một phiên bản Windows miễn phí tích hợp các dịch vụ của Microsoft cũng đã xuất hiện trong thời gian vừa qua.

Ngược lại, với các công ty lớn, việc chuyển đổi hệ điều hành hàng loạt sẽ là một nhiệm vụ đầy khó khăn. Microsoft cũng đã đưa ra lựa chọn nâng cấp dành riêng cho các công ty, tổ chức lớn trong thông báo ngừng hỗ trợ Windows XP, song quá trình cập nhật hệ điều hành có thể tốn hàng tháng trời.

Trong trường hợp này, các doanh nghiệp chỉ có lựa chọn gia tăng các biện pháp bảo mật khác cho Windows XP.

4 nguyên tắc đảm bảo an toàn do Bộ Quốc Phòng Australia đưa ra

Hội đồng Quản lý Tín hiệu số ASD của Bộ quốc phòng Australia vừa qua đã tung ra khuyến cáo về việc tự bảo vệ trước các cuộc tấn công số. 1 trong số 4 lời khuyên chính được ASD đưa ra là tự tải về và cài đặt các bản vá bảo mật, vá khẩn cấp hot-fix càng sớm càng tốt. Trong mục này, ASD khuyến cáo người dùngkhông nên sử dụng Windows XP.

3 lời khuyên còn lại bao gồm:

- Lên danh sách ứng dụng được quyền sử dụng: Tạo ra danh sách các ứng dụng đã được kiểm tra, đáng tin cậy cho thiết bị  dựa trên nội dung công việc. Nếu đây là danh sách các ứng dụng duy nhất được phép cài đặt lên PC, khả năng các chương trình độc hại (bao gồm cả DLL độc) và mã script độc được thực thi trên PC sẽ giảm thiểu.

- Vá ứng dụng: Cài đặt các bản cập nhật cho ứng dụng càng sớm càng tốt, bao gồm cả ứng dụng Java, ứng dụng đọc PDF, trình duyệt web, Microsoft Office và các chương trình khác. Các phiên bản trình duyệt cũ sẽ ẩn chứa rất nhiều rủi ro.

- Hạn chế quyền điều hành (admin) trên hệ thống: Chỉ những người được quyền cài đặt và thay đổi hệ điều hành, ứng dụng mới có thể có quyền admin.

Theo The Conversation, việc thực hiện các biện pháp này sẽ đảm bảo an toàn cho người dùng. Nếu bạn quyết định lựa chọn ở lại với Windows XP, hãy cập nhật tất cả các phần mềm của mình và cài đặt, cập nhật ứng dụng chống virus lên phiên bản mới nhất. Hành động này có thể giúp bạn chống chọi được với mã độc trên XP trong một thời gian dài hơn.

Kết thúc một kỷ nguyên số

Windows XP có thể được coi là sản phẩm cuối cùng trong thời đại chỉ có một hệ điều hành thống trị toàn bộ thị trường điện toán. Với sự ra đời của các hệ điều hành di động và một loạt các công nghệ mới như điện toán đám mây & Internet di động cùng với sự trỗi dậy của phần mềm mã nguồn mở, cái chết của XP cũng chấm dứt kỷ nguyên thống trị của Microsoft.

Khi Windows XP chính thức bị Microsoft ngừng hỗ trợ, hãy thực hiện đầy đủ các biện pháp bảo mật cần thiết do các chuyên gia khuyến cáo để tự bảo vệ cho mình trong trường hợp muốn ở lại với XP. Tuy vậy, lời khuyên tốt nhất dành cho bạn lúc này là hãy cập nhật lên Windows 7 hoặc Windows 8 càng sớm càng tốt.