Đối tượng nào không nên dùng Metformin chống đái tháo đường?

Theo Bách khoa toàn thư mở Wikipedia, đái tháo đường, còn gọi là Bệnh tiểu đường hay Bệnh dư đường, là một nhóm bệnh rối loạn chuyển hóa cacbohydrat khi hoóc môn insulin của tụy bị thiếu hay giảm tác động trong cơ thể, biểu hiện bằng mức đường trong máu luôn cao.

Trong giai đoạn mới phát thường làm bệnh nhân đi tiểu nhiều, tiểu ban đêm và do đó làm khát nước. Bệnh tiểu đường là một trong những nguyên nhân chính của nhiều bệnh hiểm nghèo, điển hình là bệnh tim mạch vành, tai biến mạch máu não, mù mắt, suy thận, liệt dương...

Bệnh tiểu đường có hai thể bệnh chính: Bệnh tiểu đường loại 1 do tụy tạng không tiết insulin, và loại 2 do tiết giảm insulin và đề kháng insulin.

Loại 1 (Typ 1): Khoảng 5-10% tổng số bệnh nhân Bệnh tiểu đường thuộc loại 1, phần lớn xảy ra ở trẻ em và người trẻ tuổi (<20T). Các triệu chứng thường khởi phát đột ngột và tiến triển nhanh nếu không điều trị. Giai đoạn toàn phát có tình trạng thiếu insulin tuyệt đối gây tăng đường huyết và nhiễm Ceton.

Những triệu chứng điển hình của Bệnh tiểu đường loại 1 là: ăn nhiều, uống nhiều, tiểu nhiều, gầy nhiều (4 nhiều), mờ mắt, dị cảm và sụt cân, trẻ em chậm phát triển và dễ bị nhiễm trùng.

Loại 2 (Typ 2): Bệnh tiểu đường loại 2 chiếm khoảng 90-95% trong tổng số bệnh nhân bệnh tiểu đường, thường gặp ở lứa tuổi trên 40, nhưng gần đây xuất hiện ngày càng nhiều ở lứa tuổi 30, thậm chí cả lứa tuổi thanh thiếu niên.

Bệnh nhân thường ít có triệu chứng và thường chỉ được phát hiện bởi các triệu chứng của biến chứng, hoặc chỉ được phát hiện tình cờ khi đi xét nghiệm máu trước khi mổ hoặc khi có biến chứng như nhồi máu cơ tim, tai biến mạch máu não; khi bị nhiễm trùng da kéo dài; bệnh nhân nữ hay bị ngứa vùng do nhiễm nấm âm hộ; bệnh nhân nam bị liệt dương.

Bệnh tiểu đường do thai nghén: Tỷ lệ bệnh tiểu đường trong thai kỳ chiếm 3-5% số thai nghén; phát hiện lần đầu tiên trong thai kỳ.

Sử dụng Metformin chống đái tháo đường

Báo Sức khỏe và Đời sống cho biết, Metformin là một thuốc chống đái tháo đường nhóm biguanid. Tác dụng chủ yếu là ức chế sản xuất đường từ gan và tăng tính nhạy cảm của cơ thể đối với insulin. Thế nhưng, metformin cũng là loại thuốc có nhiều chống chỉ định và tác dụng phụ.

Hiệu quả khi dùng metformin là làm giảm nồng độ glucose trong huyết tương, khi đói và sau bữa ăn, ở người bệnh đái tháo đường týp II (không phụ thuộc insulin). Metformin không kích thích giải phóng insulin từ các tế bào beta tuyến tụy. Thuốc không có tác dụng hạ đường huyết ở người không bị đái tháo đường.

Ở người đái tháo đường, metformin làm giảm sự tăng đường huyết nhưng không gây tai biến hạ đường huyết (trừ trường hợp nhịn đói hoặc dùng phối hợp với thuốc đồng tác dụng). Metformin không gây tăng cân và có thể cải thiện mức độ cholesterol.

Những trường hợp không được dùng thuốc Metformin

- Người bệnh giảm chức năng thận do bệnh thận, hoặc rối loạn chức năng thận.

- Không dùng metformin ở người bệnh suy giảm chức năng gan, người mắc bệnh gan nặng, bệnh tim mạch nặng, bệnh hô hấp nặng với giảm oxygen huyết; suy tim sung huyết, trụy tim mạch, nhồi máu cơ tim cấp tính; nhiễm khuẩn nặng, nhiễm khuẩn huyết; phụ nữ mang thai; nhiễm acid chuyển hóa cấp tính hoặc mạn tính, có hoặc không có hôn mê (kể cả nhiễm acid - ceton do đái tháo đường).

Phải ngừng tạm thời metformin cho người bệnh chiếu chụp Xquang có tiêm các chất cản quang có iod vì sử dụng những chất này có thể ảnh hưởng cấp tính chức năng thận. Chỉ dùng trở lại metformin sau khi đánh giá lại chức năng thận thấy bình thường. Phải ngừng dùng metformin khi tiến hành các phẫu thuật...

Metformin không phù hợp để điều trị cho người cao tuổi, thường có suy giảm chức năng thận, do đó phải kiểm tra creatinin huyết thanh trước khi bắt đầu điều trị.

Bên cạnh đó, cũng như bất cứ loại thuốc điều trị nào khác, người bệnh dùng metformin có thể gặp phải các tác dụng phụ thường gặp như: chán ăn, buồn nôn, nôn, tiêu chảy, đầy thượng vị, táo bón, ợ nóng.

Một số trường hợp khác có nổi ban, mày đay, tăng cảm thụ với ánh sáng, giảm nồng độ vitamin B12 trong máu... Có thể tránh những tác dụng phụ của thuốc trên tiêu hóa nếu uống metformin vào giữa hoặc sau bữa ăn.

Khi nào người bệnh phải ngừng dùng thuốc metformin?

Không xảy ra hạ đường huyết trong kiểm soát đường huyết đơn độc bằng metformin. Tuy nhiên, đã có tai biến hạ đường huyết khi có kết hợp những yếu tố thuận lợi khác như dùng metformin kết hợp với một loại thuốc hạ đường huyết khác, dùng chung với rượu.

Khi có bệnh nhồi máu cơ tim hoặc nhiễm khuẩn máu, bắt buộc phải ngừng dùng metformin ngay. Suy giảm chức năng thận hoặc gan cũng là một chỉ định bắt buộc phải ngừng điều trị bằng metformin.

Lưu ý: Có thông báo là việc dùng các thuốc uống điều trị đái tháo đường làm tăng tỷ lệ tử vong ở những người mắc bệnh về tim mạch, so với việc điều trị bằng chế độ ăn đơn thuần hoặc phối hợp insulin với chế độ ăn.

Ðối với người bệnh dùng metformin, cần theo dõi đều đặn các xét nghiệm cận lâm sàng, kể cả định lượng đường huyết, để xác định liều metformin tối thiểu mà vẫn có hiệu lực.

Thùy Linh

Nên đọc

Những quan niệm sai lầm về bệnh đái tháo đường

Đái tháo đường trong thời kỳ mang thai: Cách điều trị

Sử dụng Insulin trong điều trị bệnh đái tháo đường

Theo GDVN