Hướng dẫn liệu pháp điều trị Parkinson

Bệnh Parkinson là một bệnh mạn tính, tiến triển, xâm phạm tới hệ ngoại tháp ở não làm mất cân bằng trong hoạt động của các chất dẫn truyền thần kinh, dẫn đến rối loạn chức năng vận động, thường gặp ở người cao tuổi. Mục tiêu điều trị là cải thiện các rối loạn bệnh lý làm cản trở sinh hoạt hằng ngày. Giữ cho bệnh nhân duy trì được hoạt động càng lâu càng tốt. Hạn chế tối đa các biến chứng bệnh.

• 1

  Liệu pháp điều trị bệnh Parkinson có hiệu quả nhất là levodopa kết hợp với chất ức chế decarboxylase ngoại biên (sinemet, madopar, atamet). Một số thuốc khác tác động tại synape dopaminergic cũng hữu ích, đặc biệt khi phối hợp với levodopa.

  

  Hiện nay ở Việt Nam dùng thuốc levodopa vẫn được coi là tiêu chuẩn vàng trong điều trị bệnh Parkinson. Tuy nhiên, việc dùng thuốc dù đều đặn và đúng chỉ định của bác sĩ cũng chỉ có hiệu quả trong khoảng 10 năm đầu; sau vài năm hiệu quả của thuốc sẽ kém đi và các triệu chứng trở nên khó kiểm soát. Mặt khác, thuốc cũng có thể gây một số tác dụng phụ như ảo giác, loạn động, buồn nôn, tụt huyết áp tư thế.

  Một số thuốc thuộc nhóm đồng vận dopamin, tác dụng kích thích trực tiếp thụ thể dopamin nhưng hiệu quả giảm triệu chứng không bằng levodopa. Thuốc đồng vận dopamin có tác dụng kích thích thụ thể dopamin D2 hậu synape của thể vân. Thuốc được chỉ định điều trị bệnh Parkinson giai đoạn sớm đơn trị liệu hoặc dùng phối hợp với l-dopa và các thuốc khác.

  Thuốc thuộc nhóm ức chế catechol O-methyl transferase (COMT) tác dụng làm tăng tính khả dụng sinh học của l-dopa và kéo dài thời gian bán hủy của nó. Thuốc cho phép giảm liều levodopa vì vậy thuốc không có hiệu quả nếu không có l-dopa. Tuy nhiên, nhóm thuốc này có biến chứng tiêu chảy, rối loạn chức năng gan. Cần kiểm tra men gan 2 tuần/lần.

  Nhóm thuốc kháng cholinergic đặc biệt hữu hiệu với triệu chứng run trong Parkinson. Nói chung, nhóm thuốc này không nên dùng cho người già, nhất là các bệnh nhân bị rối loạn trí nhớ, u lành tiền liệt tuyến, tăng nhãn áp.

• 2

  Ngoài liệu pháp dùng thuốc, trên thế giới đã áp dụng điều trị phẫu thuật cho bệnh nhân Parkinson. Phương pháp này chỉ áp dụng khi điều trị nội khoa thất bại với điều kiện bệnh nhân không có sa sút trí tuệ rõ. Gồm các thủ thuật sau:

  - Thủ thuật rạch cầu nhạt giúp cho triệu chứng bất động, cứng đờ và run ở đối bên giảm.

  - Thủ thuật rạch đồi thị giúp cải thiện triệu chứng run đối bên và có thể có cả triệu chứng cứng đờ.

  Vùng não của người bị bệnh Parkinson.

  - Kích thích não sâu: cấy điện cực và máy kích thích lâu dài vào cơ thể, các bác sĩ phẫu thuật đặt vào vùng mắc bệnh trong não bệnh nhân một hoặc hai điện cực, đồng thời đặt dưới da lồng ngực một máy phát xung điện. Hai hệ thống này nối với nhau bằng hai dây dẫn nằm dưới da đầu và cổ vai. Khi xung điện tạo ra, não bộ sẽ hoạt động lại bình thường mà không cần dopamin. Các thiết bị nói trên chạy bằng pin, thường 3 năm phải thay một lần. Chúng có khả năng ức chế các xung bất thường của não. Khi máy vận hành, người bệnh linh hoạt trở lại; sự rối loạn vận động, run cứng hầu như biến mất. Các thống kê cho thấy, 70% bệnh nhân được áp dụng kỹ thuật này đã trở lại sinh hoạt bình thường; 30% giảm bớt triệu chứng.

  Cấy ghép mô: Dùng tế bào của thai nhi ghép vào não bệnh nhân để chúng sản xuất ra dopamin. Cho đến nay, phương pháp này vẫn chưa cho kết quả khả quan, mặt khác, chi phí cao, kỹ thuật phức tạp ngay cả các nước tiên tiến cũng hạn chế sử dụng.

  Như vậy, hiện nay, việc điều trị bệnh Parkinson là nhằm làm chậm quá trình tiến triển của bệnh (bảo vệ thần kinh) và cải thiện chất lượng sống (điều trị triệu chứng). Một khi chẩn đoán đã được xác định, điều trị cần được điều chỉnh tùy theo từng bệnh nhân để phù hợp nhất với lối sống và sinh hoạt của họ. Khi lựa chọn thuốc điều trị cũng như các phương pháp khác cần xem xét các yếu tố liên quan như tác dụng phụ, giá thành và sự tuân thủ của bệnh nhân. Lời khuyên cho các bệnh nhân Parkinson là, cần được khám và theo dõi tư vấn điều trị của các thầy thuốc chuyên khoa thần kinh có kinh nghiệm, vì không có một phác đồ chung nào áp dụng hiệu quả cho tất cả mọi bệnh nhân ở các giai đoạn bệnh.