Khám phá một nét văn hóa ẩm thực Gia Lai

Vít cần để chếnh choáng

Đến với Hội làng nghề tiểu thủ công nghiệp (Công viên Lý Tự Trọng, TP. Pleiku), ngoài những sản phẩm các mặt hàng thổ cẩm, điêu khắc, đan, dệt… thì hẳn du khách sẽ chú ý tới những chiếc ghè to, nhỏ khác nhau được đặt trang trọng ở các gian hàng của Hợp tác xã Thảo Nguyên (xã La Phìn, huyện Chư Prông); xã Glar (huyện Đak Đoa) và một số gian hàng khác. Giá cả dao động từ 50.000 đồng đến 100.000 đồng.

Tùy theo từng nơi mà có những cách làm rượu cần khác nhau. Tuy vậy công thức chung thường là dùng cơm, bắp, khoai mì nấu chín, giã nát và trộn với men, sau đó đem chôn xuống đất và không bao giờ lấy lên trước khi đủ 100 ngày (nếu ủ chôn càng lâu rượu sẽ càng ngon). Song, mỗi nơi, rượu cần có mỗi vị ngon khác nhau, bí mật chính là loại men mà người làm rượu dùng (bí mật này thường không được tiết lộ cho người lạ).

Bên ánh lửa bập bùng, xung quanh là đêm tối đầy bí ẩn của đại ngàn, hòa trong tiếng chiêng cồng ngân xa vang vọng, đàn ông đàn bà cứ vít cần, vít cần… chếnh choáng, thắt chặt những vòng xoang.

Một nét văn hóa ẩm thực 

 

Đó là cơm lam, thịt nướng ống. Món ăn này gần như hết sớm nhất tại Làng ẩm thực - theo lời một nhân viên của Công viên Diên Hồng, dù giá không hề rẻ: 15.000 đồng/ống. Món này hết sớm nhất bởi đó chính là một phần tinh túy trong văn hóa ẩm thực Tây Nguyên nói chung, Gia Lai nói riêng. Theo nhà thơ Văn Công Hùng: “Thật ra cơm lam là cách gọi của đồng bào miền núi phía Bắc và sau này người Kinh áp dụng vào chứ đối với đồng bào Tây Nguyên, nó đơn giản chỉ là cơm nướng ống. Có lẽ xuất xứ của nó từ thời chưa có công cụ sắt đồng, dân làng dùng ống lồ ô thay nồi, cho nên không chỉ cơm nướng trong ống mà thịt cũng nướng ống, canh cũng nấu trong ống...”.

Cách làm cơm lam cũng khá đơn giản, nhưng không phải nơi nào cũng làm được, bởi ngoài gạo ngâm dùng để nấu thì nguyên liệu chính để cho ra được cơm lam chính là ống lồ ô. Để ống cơm được thơm dẻo, người ta phải chọn ống lồ ô “đúng tuổi” mới có nước ngọt bên trong. Theo phong tục của người Jrai, khi nguyên liệu đã được cho vào ống, người ta đem vùi ống vào tro, bên trên là lớp than hồng đỏ rực, canh tới khi lớp vỏ ngoài của ống lồ ô bắt đầu sem sém là được. Yêu cầu của một ống cơm lam ngon là khi tước một vạt của ống lồ ô ra, lập tức bên trong sẽ tỏa ra một mùi thơm ngào ngạt của gạo dẻo, mùi ngòn ngọt của nứa tươi và cả mùi thanh thanh của lá chuối… Chính nước ngọt trong ống lồ ô kết hợp với gạo nếp dẻo và những giọt nước suối trong vắt sẽ tạo cho cơm lam một hương vị vừa chân chất, mộc mạc nhưng không kém phần tinh tế. Cơm lam thường được dùng chung với gà nướng, muối ớt giã với lá é.

Là một món quen thuộc của cư dân bản địa, nhưng với du khách từ phương xa, cơm lam chính là sự khám phá tuyệt vời mà khi đã rời khỏi mảnh đất bazan đầy nắng và gió này, người ta vẫn còn luyến tiếc và thầm dự định trong đầu “sẽ còn quay lại”.