Lộc nhung là sừng non dùng tươi hay sấy khô của hươu nai từ loài hươu sao (Cervus nippon Temminek.), hươu ngựa (C. elephus L.) hoặc nai (C. unicolor Cuv.). Thuộc họ hươu: Cervidae. Trong các loài trên, chỉ các con đực mới có nhung.

Theo Đông y, lộc nhung vị ngọt, tính ôn, đi vào 4 kinh: thận, can, tâm và tâm bào. Nhung lộc là thuốc bổ dương, có tác dụng sinh tinh, bổ tủy ích huyết. Dùng trong mọi trường hợp hư tổn trong cơ thể, nam giới hư lao, tinh kém, hoa mắt, hoạt tinh; nữ giới băng lậu đới hạ.

Liều dùng: 1 - 4g, thường dùng làm thuốc hoàn và thuốc bột.

Lộc nhung là sừng non của hươu nai khoảng 3 năm tuổi, là vị thuốc ôn thận tráng dương.

Một số bài thuốc có dùng lộc nhung:

Ôn thận tráng dương: Dùng trong trường hợp thận dương suy nhược, liệt dương, tiểu són, váng đầu, ù tai, đau lưng.

- Trị liệt dương, tiểu són: lộc nhung sao với rượu, tán bột mịn. Mỗi lần uống 1 - 1,5g, chiêu bằng nước dâm dương hoắc (20g sắc lấy 1 bát nước).

- Trị di tinh, tiểu són: lộc nhung 1,5g, ô tặc cốt 20g, bạch thược 12g, đương quy 12g, tang ký sinh 12g, long cốt 12g, đẳng sâm 12g, tang phiêu tiêu 12g. Tất cả tán thành bột mịn, ngày uống 2 lần, mỗi lần 4 - 8g, chiêu với rượu trắng hâm nóng.

- Chữa liệt dương, tiểu tiện nhiều lần, sắc mặt thường đen sạm: lộc nhung 40g (cạo sạch lông, thái lát mỏng), hoài sơn 48g. Hai vị trộn đều, giã nát cho vào túi vải, ngâm với 1 lít rượu trong 7 ngày. Ngày uống 10 - 20ml, uống hết rượu, bã làm thành viên uống tiếp.

Tráng cốt, khởi tủy: Trong trường hợp tủy hư, xương mềm, tay chân mềm yếu, trẻ em chậm lớn, chậm mọc răng, chậm biết đi: lộc nhung 1,2g, ngũ gia bì 12g, thục địa 16g, sơn thù 12g, phục linh 12g, trạch tả 12g, đơn bì 12g, xạ hương 0,1g. Tất cả nghiền thành bột mịn, luyện với mật làm hoàn. Ngày 2 lần, mỗi lần 4 - 12g.

Cố kinh, chỉ băng: Dùng trong trường hợp gan và thận đều suy nhược, kinh nguyệt ra quá nhiều, băng lậu đới hạ: lộc nhung 1,2g, a giao 12g, đương quy 12g, ô tặc cốt 20g, bồ hoàng 6g. Các vị tán thành bột mịn. Ngày 2 lần, mỗi lần 4g, chiêu với ít rượu trắng hâm nóng.

Kiêng kỵ: Bên trong có nhiệt thực không dùng được.

Ngoài lộc nhung thì các sản phẩm khác của hươu nai như lộc giác (sừng già), lộc giác cao (cao ban long - là cao đặc nấu từ sừng già), lộc giác sương (phần gạc sau khi nấu cao ban long hoặc gạc hươu đốt đen rồi tán nhỏ) cũng là các vị thuốc được dùng trong Đông y.

- Lộc giác công dụng như nhung hươu, nai nhưng tác dụng không mạnh bằng và giá tiền rẻ hơn nhiều, có tác dụng tán ứ hoạt huyết, tiêu thũng. Dùng chữa sang thương thũng độc. Dùng ngoài mài với giấm, bôi vào chỗ mụn nhọt hoặc để chữa mụn nhọt, nhưng đều dùng cho các chứng bệnh do hư hàn mà cơ thể suy nhược; dùng thuốc này đẩy được độc tà ở bên trong ra khỏi cơ thể.

- Cao ban long nấu từ sừng hươu nai có tác dụng ích huyết bổ tinh, ôn bổ can thận. Dùng chữa hư lao gầy yếu, lưng gối không có lực, mọi chứng dương hư đưa tới thổ ra máu, máu cam.

- Lộc giác sương là chất bã còn lại sau khi nấu cao ban long. Công dụng như lộc giác, nhưng hiệu lực kém hơn. Dùng trị các chứng do hư hàn làm khí hư, ngoài ra còn có tác dụng thu liễm cầm máu.

TS. N guyễn Đức Quang
nguồn ( suckhoedoisong.vn)