Hướng dẫn các kỹ năng con cần phải học

Kỹ năng 1 – Học cách… thua

• 1

  Với trẻ nhỏ: 

  Bố mẹ hãy là một hình mẫu biết chấp nhận thua cuộc bằng cách nói những điều như “Ôi, con thắng đứt mẹ rồi! Vui thật con nhỉ. Mình chơi lại nhé.” Bạn có thể nhường nhịn cho bé con đang tuổi mẫu giáo của mình thắng nhiều lần, nhưng sau đó hãy dần dần giảm bớt đi – đó là lời khuyên của Tiến sĩ Erika Rich, một nhà tâm lý học trẻ em ở Los Angeles, người đang điều hành những nhóm kỹ năng xã hội cho trẻ nhỏ. Khi bạn thắng, hãy bảo với con rằng, “Lần này mẹ thắng rồi, nhưng con đã cố gắng hay lắm.” Nếu bé có vẻ khó chịu, hãy giải thích rằng không ai muốn thua cuộc cả, nhưng thắng thua là điều thường tình xảy ra khi chơi, và người duy nhất thật sự thua cuộc là người đã không hề cố gắng.

  Theo Tiến sĩ Rich thì: “Bắt đầu từ khoảng 5 tuổi, bạn không nên ‘nhường’ cho con thắng suốt nữa. Đã đến lúc bạn dạy bé trải nghiệm là người thua, kể cả khi điều đó có nghĩa là một trận làm giặc làm giã đi nữa.” Có thể sẽ phải mất không ít thời gian, nhưng nhất định rồi con bạn sẽ hiểu được vấn đề.

  

• 2

  Với những bé lớn hơn: 

  Lên 8 tuổi, hầu hết trẻ đã có nhiều tiến bộ trong việc chấp nhận thắng và thua. Tuy vậy một số trẻ vẫn không như vậy do ở tuổi đi học – giống như nhiều người trưởng thành – các bé có thể trở nên tập trung vào kết quả của một quá trình (được ngồi cạnh một người bạn, được là người đầu tiên vào đội tuyển, có điểm cao nhất…) dẫn đến việc chúng không còn cảm thấy niềm vui khi thực hiện công việc hay tham gia trò chơi nữa – đó là ý kiến của Tiến sĩ Pam Schiller.

  

  Hãy nhắc con về những niềm vui đạt được khi chơi đùa, thi đấu... (Ảnh: Inmagine)

  Mẹo ở đây là giúp bé rời mắt khỏi giải thưởng. Nếu đội của con để thua một trận đá bóng chẳng hạn, hãy nói rằng, “Đội của các con không thắng trận này, nhưng con có thích ra chơi với các bạn khác trong đội chứ? Con có thích lúc các bố mẹ cổ vũ cho con không? Con có thích được đá bóng trên sân rộng thế không?…” Mục đích của những câu hỏi này, tiến sĩ Schiller nhấn mạnh, là “giúp trẻ thoát khỏi suy nghĩ rằng nếu chúng không thắng được thì trò chơi chẳng có gì là vui thú cả.”

Kỹ năng 2 – Học cách hòa nhập

• 1

  Với trẻ nhỏ: 

  Theo Tiến sĩ tâm lý trẻ nhỏ Lawrence E. Shapiro, việc đầu tiên bạn có thể phải dạy con là nhận biết “lối vào” nhóm. Không có kỹ năng này, bé có thể sẽ cố nói chuyện với cả nhóm; hãy hình dung cảnh một đứa trẻ đứng bên ngoài vòng tròn, lên tiếng với không một ai cụ thể rằng “Cho tớ chơi với?” và chả ai nghe bé nói cả. Thay vào đó, bạn hãy dạy con chọn ra một đứa trẻ có những biểu hiện thân thiện – có thể đứa trẻ thân thiện kia sẽ nhìn con, mỉm cười và ra hiệu cho bé lại chỗ mình hoặc có những tín hiệu cơ thể tích cực. Giải thích cho con rằng: “Nếu có một đứa trẻ quay về phía con, chứ không phải quay lưng lại, đó chính là người bạn mà con có thể làm quen trước tiên.”

  

  Dạy con tìm "lối vào" một tập thể đông vui 

• 2

  Với những bé lớn hơn: 

  Những bé đã đi học thường có xu hướng suy nghĩ rạch ròi, hoặc trắng hoặc đen. Nếu con bạn nói rằng, “Chẳng có ai thích con cả,” hãy giúp con tập trung vào những đứa trẻ có thích bé. Có thể bé chỉ đang cần bố mẹ giúp tìm đúng nhóm để tham gia vào hơn là giúp bé gõ ngay vào những cánh cửa đang đóng. “Điều bố mẹ không nhận ra đó là trẻ thường hòa thuận và chơi vui với những đứa trẻ giống mình,” Tiến sĩ Shapiro nói. Nếu con bạn là một đứa trẻ rụt rè, hay ngượng, hãy kết cặp cho con với những đứa trẻ rụt rè khác; nếu con bạn mê Star Wars, hãy cho con kết bạn với những đứa trẻ khác cũng thích Star Wars. Những kỹ năng tình bạn được tiếp thu thông qua thực hành, và bạn có thể giúp con tìm ra đúng đối tượng để thực hành.

Kỹ năng 3 – Học cách… đóng kịch

• 1

  Với trẻ nhỏ: 

  Ở tuổi này, học cách tỏ ra lịch sự (hay nói cách khác là “làm giả” cảm xúc thật của mình) đồng nghĩa với học cách tự kiểm soát. Bạn có thể giúp bé không hét lên rằng “Nhưng cháu không thíchhhhh quà là tất,” bằng cách cho con những chỉ dẫn cụ thể, rõ ràng. Nói rằng “Bất cứ khi nào con nhận được quà tặng từ người khác, mẹ muốn con hãy ‘cám ơn,’ kể cả có không thích đi chăng nữa,” là một chỉ dẫn rõ ràng. Còn nói “Hãy ngoan ngoãn/ lịch sự/ dễ thương với bà?” Chỉ dẫn này không rõ ràng cho lắm.

  Tất nhiên bạn đừng dạy con “đổi trắng thay đen” nhưng hãy dạy con cách nhìn vào mặt tích cực của vấn đề. Sau đó, hãy giải thích cho con lý do vì sao việc kiềm chế cảm xúc của con lại quan trọng (“Bà đã rất cố gắng để tìm chọn quà cho con.”).

  

  Học "đóng kịch" để không làm tổn thương người khác

• 2

  Với những bé lớn hơn: 

  Giải thích vì sao “đóng kịch” một chút lại có thể có lợi cho bé. Ví dụ, “Ai cũng có những lúc bị trêu chọc, nhưng nếu con không để cho người trêu chọc và bắt nạt biết đã nắm được thóp con, thì người đó sẽ ngừng lại. Thay vì cho thấy con lo lắng, buồn bã hay giận dữ, con hãy tỏ ra không quan tâm và bỏ đi.”

  Theo Tiến sĩ Shapiro, điều quan trọng ở tuổi này là giúp bé phân biệt được giữa lời nói dối vô hại vì những lý do tốt và những lời nói dối sai trái. Khi một đứa trẻ được hỏi “Tóc mình trông có đẹp không?” thì câu trả lời “Xấu hoắc!” sẽ khiến người hỏi bị tổn thương. Câu trả lời tránh đi “Đẹp đấy, nhưng tớ thích cậu buộc tóc hơn” lịch sự và có thiện ý hơn nhiều. Nhưng với câu hỏi “Con đã làm xong bài tập chưa?” thì câu trả lời “có” trong khi thật ra là bé chưa làm là dối trá – và bạn không thể nhập nhằng cho qua chuyện như thế.