Công dụng chữa bệnh của cây bán hạ Việt Nam

Công dụng, liều dùng:

Ảnh minh họa

Thuốc chống nôn, trừ đờm, chữa ho nhiều đờm, tiêu hoá kém, ngực bụng đầy chướng.

Nhân dân hái làm rau lợn hoặc lấy bẹ muối dưa ăn nên cũng gọi là rau Chóc. Củ được dùng trị ho có đờm nhiều, trị viêm khí quản. Bên ngoài, dùng củ tươi trị mụn nhọt, ghẻ lở, vô danh thũng độc các vết cắn của trùng độc.

Bài thuốc:

- Trị ung thư cổ tử cung: dùng loại Chưởng diệp Bán hạ (Rhizoma pinelliae pedatisectae) chế thành lát mỏng (ngày 3 lần tổng liều 60g Bán hạ sống hoặc viên đạn (mỗi viên 50g, ngày đặt vào cổ tử cung 1 lần), viên thỏi (mỗi thỏi có 5 - 7,5g thuốc sống, nhét vào cổ tử cung ngày 1 lần). Đã trị ung thư cổ tử cung gồm các giai đoạn 247 ca, kết quả khoiû trước mắt 63 ca, kết quả tiến bộ tốt 84 ca, có kết quả 44 ca, tỷ lệ có kết quả chung 77,33% (báo cáo của Bệnh viện Phụ sản trực thuộc Học viện Thượng hải số 1, Báo Y học Thượng hải 1978,1:13).

- Trị nôn thai nghén: dùng bột Sơn dược uống và Thanh Bán hạ mỗi thứ 30g, dùng lửa nhỏ (văn hỏa), sắc Bán hạ 45 phút, bỏ xác cho bột Sơn dược vào đun sôi 3 - 4 lần rồi cho đường đủ ngọt, ngày uống 1 thang, sau đó tùy chứng gia thuốc. Đã trị 18 ca đều khỏi (Trần Triệu, Trung y tạp chí Giang tô 1987,3:16).

- Trị lóet cổ tử cung: lấy Bán hạ sống nghiền bột rây, lúc dùng lấy miếng bông có cột sợi chỉ tẩm thuốc đặt vào chỗ đau áp sát vào chỗ lóet, 24 giờ sau tự lấy ra, mỗi tuần 1 - 2 lần, 8 lần là 1 liệu trình. Đã theo dõi 1347 ca, tỷ lệ có kết quả là 97,18%, tỷ lệ khỏi 44,77% (Hồ khanh Phát, Báo Trung Y Thiểm tây,1984,5:14).

- Trị viêm tuyến vú cấp: dùng Bán hạ tươi rửa sạch bỏ vỏ ngoài, mỗi lần nhét vào lỗ mũi cùng bên hoặc khác bên vú đau trong 1 - 2 giờ, ngày 1 lần. Theo dõi 40 ca, kết quả khỏi 36 ca, tỷ lệ khỏi 90% (Ngô Thanh Thiện, Học báo của Học viện Trung y An huy 1984, 2: bìa 4).

- Trị viêm hạch lâm ba cổ mạn tính: dùng Bán hạ 50g sấy khô tán bột mịn dùng. Lấy bột Bán hạ sống 3 phần, bột mì 1 phần trộn đều, cho thêm nửa thìa dấm lâu năm và nước sôi trộn đều, mỗi tối một lần đắp vùng viêm sáng lấy ra, 5 - 7 lần là một liệu trình. Đã theo dõi 30 ca, kết quả tốt (Lý hóan Hoa, Báo Y học đại chúng 1984,8:43).

- Trị ho trong chứng cảm phong hàn:
Nhị trần thang (Hòa tễ cục phương): Chế Bán hạ, Phục linh, Trần bì đều 10g, Cam thảo 3g, sắc nước uống.

- Trị chứng rối loạn tiêu hóa: bụng đầy tức, sôi bụng, nôn tiêu chảy.
Bán hạ tả tâm thang (Thương hàn luận): Bán hạ chế 10g, Can khương 5g, Hoàng cầm 10g, Hoàng liên 3g, Đảng sâm 10g, Chích thảo 3g, Đại táo 3 quả sắc uống.

- Giới thiệu kinh nghiệm dùng Bán hạ sống: Nghiêm Đức Thanh cho rằng sách Thương hàn luận có 43 bài thuốc dùng Bán hạ trong đó 37 bài thuốc uống, 6 bài dùng ngoài đều dùng Bán hạ sống không nói đến bào chế. Các y gia đời sau thấy Bán hạ táo là có độc nên mới chế Bán hạ. Chế có giảm độc nhưng hiệu lực của thuốc cũng giảm. Độc tính của Bán hạ đun nóng cũng mất nhiều nên chủ trương sắc Bán hạ lâu, khoảng 30 phút và thêm Gừng tươi, nên dùng thuốc cần chú ý phối ngũ