Tác dụng chữa bệnh của củ ấu

Theo các tài liệu y học dân tộc, củ ấu Tàu có vị cay tê, tính rất nóng, rất độc, có tác dụng trợ dương bổ hỏa, trừ phong hàn, táo thấp. Trong Đông y, củ ấu Tàu được dùng để chữa các chứng phong tê, chân tay nhức mỏi, tê bại...

Củ ấu thường gọi là củ có hai sừng. Trong củ ấu chứa hạt ăn được, có vị ngọt mát, bùi, giàu dinh dưỡng. Toàn cây dùng làm thuốc. Củ ấu dùng chữa tiêu chảy, kiết lỵ, đại tiện ra máu, bệnh dạ dày. Củ ấu đốt tồn tính (đốt không cho thuốc cháy thành tro hoàn toàn, mà chỉ cho cháy lớp ngoài chừng 70%), tán bột trộn dầu vừng bôi chữa trĩ, mụn nước, viêm nhiễm ngoài da.

Mô tả: Cây sống dưới nước; thân ngắn, có lông. Có hai thứ lá: Lá nổi có phao ở cuống, hình quả trám, mép trên có răng cưa, dài 4-5cm, rộng 6-7cm, cuống dài 6-15cm, giữa có phao; lá chìm thì phiến lá giảm, phiến xẻ lông chim nhưng rất nhỏ nên trông chỉ còn có các đường gân. Hoa trắng mọc đơn độc hay ở kẽ lá; 4 lá đài, 4 cánh hoa, 4 nhị, bầu trung 2 ô, mỗi ô chứa một noãn. Quả thường gọi là “củ” có hai sừng, quả cao 35mm, rộng 5cm, sừng dài 2cm, đầu sừng hình mũi tên, sừng do các lá đài phát triển thành. Trong quả chứa một hạt ăn được.

Chế biến: Cây củ ấu được trồng ở các ao đầm khắp nơi trong nước ta. Trồng bằng hạt hay bằng chồi. Mùa hoa (ở miền Bắc) vào các tháng 5-6; mùa quả vào các tháng 7-9. Quả cũng để ăn, vỏ quả và toàn cây dùng làm thuốc.Dung tươi hay phơi hoặc sấy khô.

Thành phần hóa học: Trong hạt ấu có tinh bột chừng 49%, và chừng 10,3% protit. Các chất khác chưa thấy nghiên cứu.

Công dụng và liều dùng:

Củ ấu chủ yếu được nhân dân dùng luộc ăn hoặc chế biến thành bột trộn với mật hay đường làm bánh. Quả sao cháy dùng chữa nhức đầu, choáng váng và cảm sốt. Ngày dùng 3-4 quả dưới dạng thuốc sắc. Vỏ quả sao cho thơm, sắc uống chữa sốt chữa mệt nhọc khi bị sốt rét, còn dùng chữa loét dạ dày, loét cổ tử cung. Toàn cây chữa trẻ con sài đầu, giải độc rượu, làm cho sáng mắt. Ngày dùng từ 10 – 16g dưới dạng thuốc sắc. Dùng ngoài không kể liều lượng. Cần lưu ý, tuy củ ấu là vị thuốc, ăn ngon, nhưng ăn nhiều sẽ gây trệ khí, do đó những người có u cục ở ngực bụng, không dùng.

Sau đây là một số cách trị bệnh từ cây, củ ấu:

- Chữa nhức đầu, choáng váng, cảm sốt: Lấy 3 - 4 củ ấu sao cháy, sắc uống, ngày 1 thang.

- Sốt, sốt rét, loét dạ dày: Vỏ củ ấu sao thơm, sắc uống.

- Giải độc rượu, làm sáng mắt, chữa sài đầu trẻ: Lấy 10-16 g toàn cây, sắc uống.

- Rôm sảy, da khô sạm: Dùng củ ấu tươi, giã nát, xoa lên da.

- Viêm loét dạ dày: Thịt củ ấu 30 g, củ mài 15 g, hồng táo 15 g, bạch cập 10 g, gạo nếp 100 g, nấu cháo, cho thêm 20 g mật ong, trộn đều ăn.

- Trị say rượu: Thịt củ ấu tươi 250 g, nhai nuốt.

- Trị đại tiện ra máu: Vỏ củ ấu 60 g, địa du 15 g, tiêu sơn căn 6 g, ô mai 10 g, cam thảo chế 6 g. Sắc uống.

- Trị bệnh trĩ, nhọt nước: Vỏ củ ấu sấy khô, đốt tồn tính, tán bột, trộn đều với dầu vừng, bôi hoặc đắp.

Cần lưu ý, tuy củ ấu là vị thuốc, ăn ngon, nhưng ăn nhiều sẽ gây trệ khí, do đó những người có u cục ở ngực bụng không dùng.