Nghệ thuật hát Then của người Tày
(Giúp bạn)Trong kho tàng nghệ thuật dân gian truyền thống của Việt Nam có một điệu hát vô cùng đặc sắc và là nét đặc trưng văn hóa của đồng bào dân tộc Tày, Nùng, Thái đó là điệu hát Then.
“Then” theo tiếng đồng bào dân tộc là Thiên tức là Trời, vì thế hiểu theo ngôn ngữ dân tộc thì điệu hát Then được coi là điệu hát thần tiên, là một loại hình nghệ thuật mang màu sắc tín ngưỡng thuật lại một cuộc hành trình lên thiên giới để cầu xin một điều gì đó.
Hát Then gắn bó sâu sắc với đời sống tinh thần và tâm linh của đồng bào dân tộc bởi nó xuất phát từ tín ngưỡng về một thế giới thần bí, nơi có những nhân vật và sức mạnh diệu kỳ như: Bụt, Giàng, Trời…Chỉ có những ông Then, bà Then mới có đủ sức mạnh và bản lĩnh cũng như khả năng đến được thế giới đó. Khi những ông Then, bà Then này dâng lên Mường Trời những sản vât của con người thì họ hát. Lúc đầu hát Then chỉ có một người, tay đệm đàn, miệng hát, chân xóc nhạc. Chính lời hát bài hát Then, hòa trong nhịp đàn tính dìu dặt, cùng tiếng đệm đàn, miệng hát, chân xóc nhạc sẽ đưa ông Then, bà Then đến với Mường Trời. Do vậy, người hát Then trong dịp lễ, tết là những người đại diện cho cộng đồng, cho người dân giao tiếp với thần linh để cầu xin mùa màng bội thu, tươi tốt, đời sống ấm no, hanh phúc..
 |
| Các nghệ sĩ hát Then tỉnh Lạng Sơn |
Âm nhạc là yếu tố xuyên suốt cuộc hát Then. Hát Then có nhiều bài bản, làn điệu khác nhau, đến nay ngoài các điệu Then cổ còn có các điệu Then mới được biên soạn. Người Tày, người Nùng và người Thái bất kể tuổi tác, giới tính đều rất thích nghe hát Then. Hát Then không chỉ là một làn điệu dân ca thông thường mà còn là một nghệ thuật tổng hợp bởi người nghệ sĩ hát Then vừa phải biết hát, biết đệm đàn lai phải biết múa. Mặc dù ở mỗi vùng quê đều có những làn điệu hát Then khác nhau ví dụ như: Then – Lạng Sơn dìu dặt tha thiết, Then – Tuyên Quang dồn dập như thúc quân ra trận, Then – Hà Giang lại nhấn nhá từng tiếng một, Then – Bắc Kạn lại như tiếng thì thầm…Tuy nhiên nhìn một cách tổng thể, Then có một số loại hình thể hiện các chức năng chính như: Then Kỳ Yên có nghĩa là cầu an, Then cầu mùa, Then chúc tụng, Then chữa bệnh, Then cấp sắc…
Nói đến nghệ thuật hát Then sẽ không thể không nhắc đến cây đàn Tính, bởi nếu thiếu đi âm thanh của cây đàn này thì điệu hát Then sẽ không hoàn chỉnh. Tiếng trầm bổng ngân nga từ cây đàn tính quyện với những lời ca, tiếng hát của Then như đưa người ta vào một thế giới hư ảo, huyền bí…
Cho đến hôm nay, hát Then vẫn còn được lưu giữ và là một món ăn tình thần không thể thiếu ở nhiều địa phương nơi có người đồng bào dân tộc Tày, Nùng, Thái sinh sống.
