Bài học từ sự cố của thuốc chống sảy thai distilbene

Distilbene là gì?

Distilbene là tên lưu hành của một loại thuốc có nguồn gốc là một dẫn chất của estrogen, hormon nữ giới. Khi mới ra đời, thuốc distilbene nổi lên như diều gặp gió bởi tác dụng chống sảy thai. Người ta cho rằng distilbene có khả năng duy trì cái thai trong tử cung với những bà mẹ có nguy cơ cao sảy thai hoặc sinh non. Chưa rõ tác dụng dược lý hoạt động theo cơ chế nào nhưng nó đã được Cơ quan Quản lý thuốc và thực phẩm của Mỹ (FDA) đồng ý cho lưu hành. Thuốc cũng được cơ quan này đồng ý trao cho quyền sản xuất thuốc tới một công ty dược phẩm nhằm cung cấp hàng loạt ra thị trường.

Cũng chính vì có cấu trúc là một dẫn xuất của estrogen cho nên distilbene được coi là một liệu pháp thay thế estrogen trong các trường hợp bị suy giảm hormon trầm trọng như hội chứng suy chức năng buồng trứng sớm hay cắt buồng trứng. Vì thế, nó thực sự nổi lên mạnh mẽ và được phụ nữ yêu thích. Người ta thi nhau dùng thuốc với mong muốn là giúp bình phục lại triệu chứng của thiếu estrogen và đảm bảo được cái thai trong bụng mà không nghĩ đến những tai hại do thuốc gây ra.

Nhưng chính vì sự bất cẩn đó mà nhiều người liên tiếp bị bệnh và bị biến chứng do thuốc này gây ra, đến mức Cơ quan Quản lý thuốc của Pháp phải ra quyết định thu hồi thuốc. Và gần đây hơn, các nhà quản lý pháp luật của Pháp đã phải buộc hãng dược phẩm UCB Pharma nếu còn muốn “làm ăn” thì phải bồi thường một khoản tiền tương đương 5 tỷ đồng Việt Nam cho một bệnh nhân bị gánh chịu tác hại của thuốc distilbene gây ra. Điều nghịch thường đó lại chính là các tai biến do tác dụng chính đem lại.

Bảo vệ thai nhưng lại hại thai

Như trên đã nói, distilbene được sử dụng như một thuốc chống sảy thai. Nó được xếp vào các thuốc an thai và bảo vệ thai nhi cũng như người mẹ. Nhưng thực sự người ta không thể ngờ được sau khi chống được sảy thai thì nó lại gây tiềm ẩn các hậu họa.

Qua nghiên cứu theo dõi, người ta thấy thực sự thuốc distilbene không hề có tác dụng bảo vệ mẹ cũng như thai nhi. Ngược lại, chúng còn gây nguy hiểm đến tính mạng của các bà bầu và sự tác động vô cùng lớn tới thai.

Bằng những nghiên cứu thực nghiệm trên động vật và trên người, người ta đã chỉ ra tất cả những phụ nữ được dùng thuốc distilbene đều bị nguy cơ ung thư vú cao và tỷ lệ tử vong ở những người này là rất lớn. Không chỉ ảnh hưởng trên mẹ mà thuốc distilbene còn ảnh hưởng lên con, không chỉ gây ảnh hưởng trên bản thân đứa con mà chúng còn ảnh hưởng đến tận các đứa cháu, thế hệ thứ 3 trong gia đình.

Vào đầu những năm 1970, người ta phát hiện ra rằng có khá nhiều trẻ em gái bị xuất hiện khối u sinh dục ở đường âm đạo từ rất sớm. Một số khác khi lớn lên thì bị ung thư dạng biểu mô tại hệ thống cơ quan sinh nở này. Điều này là rất bất thường vì đây không phải là lứa tuổi bị u và ung thư, lứa tuổi chưa sinh đẻ hoặc quan hệ tình dục lần nào. Điều tra ngược các yếu tố nguy cơ, người ta phát hiện ra rất nhiều trẻ em gái này đều được sinh ra từ những bà mẹ đã lạm dụng distilbene trong thời kỳ mang thai. Sự lạm dụng thuốc của bà mẹ trong thời kỳ mang thai đã làm tích tụ thuốc trong cơ thể của em bé. Điều này tất yếu dẫn đến hệ quả ung thư đường sinh dục y hệt như chính trên cơ thể mẹ vậy. Người ta đã tính toán và chỉ ra thuốc distilbene có thể gây ra nguy cơ ung thư đường sinh dục cao gấp 40 lần so với thông thường.

Song như thế là chưa đủ, thuốc distilbene còn gây ra các dị dạng bẩm sinh và các khuyết tật di truyền trên chính các em bé bị tiếp xúc với distilbene từ mẹ. Các dị dạng với trẻ em gái bao gồm dị dạng bộ phận sinh dục nữ, lớp niêm mạc của âm đạo và tử cung không phát triển đầy đủ, tử cung hình chữ T và do đó làm cản trở sự mang thai và sinh nở về sau. Những em bé gái bị các rối loạn này rất khó có con.

Các dị dạng với các trẻ trai bao gồm dị dạng và rối loạn sự phát triển của hệ thống cơ quan sinh sản nam, ung thư tinh hoàn, rối loạn sự phát triển của tinh trùng nam giới và hệ quả là những cậu nhóc này khi lớn lên cũng rất khó khăn trong sinh sản. Những dị tật như tinh hoàn ẩn và lỗ đái ở dưới thấp gần giống con gái là những bằng chứng chứng tỏ tác hại của thuốc trên các trẻ em trai.

Chia sẻ hai nguy cơ như nhau giữa hai giới, người ta nhận ra không chỉ cơ quan sinh sản gặp vấn đề mà rất nhiều trẻ em được sinh ra từ mẹ dùng distilbene đều có biểu hiện rối loạn tâm thần. Nhiều cơ quan trong cơ thể bị ung thư và mắc bệnh hệ trọng.

Như vậy, một thuốc một thời được gọi là an thai nhưng thực ra lại gây ra bất ổn cho thai. Mức tai hại của nó không chỉ dừng lại ở mẹ mà còn lan truyền sang con và thậm chí là còn ảnh hưởng tới sức khỏe của cả thế hệ cháu. Mức độ tai hại của nó nặng tới mức mặc dù thuốc đã bị cấm lưu hành từ cách đây hơn 30 năm nhưng những vấn đề thời sự của nó vẫn đang là tâm điểm của các cơ quan thực thi pháp luật. Các công ty dược kiếm được nhiều lợi nhuận từ thuốc này đang phải chi ra các khoản tiền kếch xù để bồi thường thiệt hại.

Từ vấn đề thuốc distilbene, chúng ta rất cần cảnh giác với các thuốc dùng trong thai kỳ. Một thuốc muốn được dùng phải được kiểm định chặt chẽ và gần như không ảnh hưởng gì tới bà mẹ cũng như thai nhi, nếu không, hậu quả sẽ rất khôn lường.