Hoa thiên lý hay còn gọi là dạ lý hương, dạ lài hương được đông y cho rằng có tính ngọt, tính bình, có thể giải nhiệt, chống rôm sảy, còn là vị thuốc có công hiệu an thần, tư bổ tâm, giúp ngủ ngon giấc. Dưới đây là một số công dụng của nó.
1. Chữa trĩ ngoại: Lá thiên lý (chọn lá non) 100g, muối ăn 5g. Lá thiên lý rửa sạch, giã nhỏ với muối, thêm chừng 30ml nước cất, lọc qua vải gạc. Dùng nước này tẩm vào bông, đắp lên chỗ lòi dom (sau khi đã rửa sạch bằng thuốc tím); sau đó băng lại như đóng khố. Ngày làm 1-2 lần, thường sau 3-4 ngày thì khỏi.
2. Chữa sa dạ con: Cũng là như trên, thường cho kết quả sau 3-4 ngày. Tại bệnh viện Thái Bình, trong số 9 bệnh nhân sa dạ con được điều trị bằng phương pháp này, có 8 người khỏi bệnh.
Vì có mùi thơm rất đặc trưng ra nên hoa thiên lý có thể chữa bệnh mất ngủ. Ảnh: internet
3. Chữa mất ngủ: hoa thiên lý 30g, hoa nhài 10g, tâm sen 15g. Sắc lấy nước uống trong ngày, cần uống liền 3-5 ngày.
4. Để có giấc ngủ ngon: dùng hoa thiên lý nấu canh với thịt nạc hoặc với cá diếc, ăn ngày một lần trong vài ngày liền.
5. Chữa mất ngủ thường xuyên: hoa thiên lý nấu canh cùng lá vông nem, mỗi vị chừng 30-50g, rửa sạch thái nhỏ nấu chung thành canh, nêm đủ mắm muối, bột nêm cần ăn trong 4-7 ngày.
6. Chữa giun kim: lấy lá hay hoa thiên lý chừng 40 - 50g nấu canh ăn hàng ngày, cần ăn từ 7 ngày trở lên sẽ khỏi. Hoặc dùng hoa thiên lý 30g, rau sam 20g, lá đinh lăng 25g. Sắc lấy nước chia 3 lần uống trong ngày, cần dùng trong 3 ngày liền.
7. Chữa đau mình, xương cốt: hàng ngày lấy hoa thiên lý xào với thịt bò ăn hoặc chấm với muối vừng ăn sẽ hiệu nghiệm.
Hoa thiên lý xào thịt bò là một món ăn ngon. Ảnh: internet
8. Chữa đinh nhọt: lấy lá cây thiên lý khoảng 30 - 50g giã nát đắp vào nơi mụn nhọt ngày 1 lần, vài ngày sẽ khỏi.
9. Chữa tiểu buốt, tiểu dắt, cặn trắng: lấy rễ cây thiên lý 10 - 20g, sắc lấy nước uống chia 2 - 3 lần/ngày, chỉ 5 - 7 ngày sẽ đỡ hẳn.
Ngoài ra, thân, rễ, lá của thiên lý cũng có những tác dụng chữa bệnh rất tốt.
- Rễ: Có tác dụng chữa đái buốt, nước tiểu lẫn máu hoặc có cặn trắng, dùng 12-20g/ngày dưới dạng thuốc sắc.
- Lá: Có tác dụng sát trùng, diệt khuẩn, kích thích mọc da non, thường dùng để đắp lên mụn nhọt, những vết loét, chữa trĩ ngoại (lòi dom) và sa dạ con, liều dùng 12-20g/ngày. Tại Thái Lan, cả hoa và lá cây thiên lý được dùng để chữa viêm kết mạc cấp và mạn, viêm kết mạc do lên sởi, mắt mờ không nhìn rõ do màng mộng.
Theo Đông y, hoa thiên lý vị ngọt, tính bình, có tác dụng lợi gan, thanh nhiệt, giải độc, an thần, kích thích lên da non, làm sáng mắt, tiêu viêm mắt, làm tan màng mộng. Nó còn được dùng để giúp ngủ ngon và chữa giun kim. Liều dùng hằng ngày: 5-10 g hoa khô hoặc 15-30 g hoa tươi.
Nhiều bộ phận khác của cây thiên lý cũng được dùng làm thuốc:
- Rễ: Có tác dụng chữa đái buốt, nước tiểu lẫn máu hoặc có cặn trắng, dùng 12-20 g/ngày dưới dạng thuốc sắc.
- Lá: Có tác dụng sát trùng, diệt khuẩn, kích thích mọc da non, thường dùng để đắp lên mụn nhọt, những vết loét, chữa trĩ ngoại (lòi dom) và sa dạ con, liều dùng 12-20 g/ngày. Tại Thái Lan, cả hoa và lá cây thiên lý được dùng để chữa viêm kết mạc cấp và mạn, viêm kết mạc do lên sởi, mắt mờ không nhìn rõ do màng mộng.
Từ nhiều năm trước, Bệnh viện Thái Bình đã thử nghiệm dùng lá cây thiên lý chữa trĩ ngoại và sa dạ con, đạt kết quả tốt. Cách làm như sau:
1. Chữa trĩ ngoại: Lá thiên lý (chọn lá non và bánh tẻ) 100 g, muối ăn 5 g. Lá thiên lý rửa sạch, giã nhỏ với muối, thêm chừng 30 ml nước cất, lọc qua vải gạc. Dùng nước này tẩm vào bông, đắp lên chỗ lòi dom (sau khi đã rửa sạch bằng thuốc tím); sau đó băng lại như đóng khố. Ngày làm 1-2 lần, thường sau 3-4 ngày thì khỏi.
2. Chữa sa dạ con: Cũng là như trên, thường cho kết quả sau 3-4 ngày. Trong số 9 bệnh nhân sa dạ con được điều trị bằng phương pháp này, có 8 người khỏi bệnh.
Theo Đông y
Hoa thiên lý có vị ngọt, tính bình, tư bổ tâm, thận; có tác dụng giải nhiệt, chống rôm sảy; là một vị thuốc an thần, giúp ngủ ngon giấc...
Hoa thiên lý phòng rôm sảy ngày hè |
Theo Tây y
Trong hoa thiên lý có 3% chất xơ, 2,8% chất đạm và còn có chất bột đường, các vitamin C, B1, B2, PP và tiền vitamin A (caroten) cùng hàm lượng cao các khoáng chất cần cho cơ thể như canxi, phốt pho, sắt, đặc biệt là kẽm.
Lá non, ngọn và hoa thiên lý đều là thực phẩm bổ dưỡng, giúp trẻ chóng lớn, giúp người già giảm được chứng phì tuyến tiền liệt, tăng cường sức đề kháng. Chất kẽm trong hoa thiên lý có thể đẩy chì ra khỏi tinh dịch, hạn chế nguy cơ vô sinh ở nam giới do nhiễm chì và có tác dụng trợ dương.
Dân gian có nhiều bài thuốc trị bệnh từ thiên lý như sau:
Hoa thiên lý và tính năng chữa bệnh
Hoa thiên lý ngoài tác dụng xào với thịt bò cho ta món ngon ra thì nó còn rất nhiều tác dụng chữa bệnh nữa đấy. Nếu bạn bị mất ngủ, đau người, nhức xương đặc biệt là con bạn bị rôm xảy hay giun kim thì dùng hoa thiên lý để chữa đều ok hết.
Trước khi đi vào tìm hiểu phương pháp chữa bệnh thì chúng ta nên đi tìm hiểu sơ qua về hoa thiên lý, bản chất của nó chứa gì mà có thể trị được bệnh hay vậy. Thiên lý có chứa chất xơ, chất đạm, chất bột đường, các vitamin C, B1, B2, tiền vitamin A (caroten), photpho, sắt. Đặc biệt, nó còn chứa kẽm với hàm lượng khá cao, rất tốt cho trẻ em đang lớn, người già yếu mệt và giảm được chứng phì đại tuyến tiền liệt. Canh hoa thiên lý có tác dụng bổ dưỡng, an thần, bớt mệt mỏi, ngủ ngon giấc, chữa được chứng sốt nhẹ, lao lực, nóng trong người.
Tất cả những tố chất mà hoa thiên lý có được cũng hữu ích quá đi chứ, công nhận cuộc sống quanh ta có nhiều thứ không thể nào biết hết được. Còn bây giờ thử tìm hiểu xem cách thức chữa bệnh của nó là như thế nào.
Chữa chứng mất ngủ: Lấy 30 gr hoa thiên lý, 10 gr hoa nhài, 15 gr tâm sen. Các vị trên sắc kỹ lấy nước uống trong ngày. Dùng 3 - 5 ngày.
Chữa chứng hoa mắt, chóng mặt: Hoa thiên lý, bạch cúc mỗi vị 10 gr, lá đinh lăng, rau má mỗi vị 8 gr, ngải cứu 12 gr rửa sạch, sắc uống ngày một thang, chia làm ba lần trong ngày. Dùng liền 5 ngày.
Chữa chứng đau người, nhức xương: Hoa thiên lý xào thịt bò, hoặc luộc chấm muối vừng ăn hằng ngày.
Phòng rôm sảy mùa hè: Trẻ lớn và người lớn ăn canh hoa thiên lý, lá thiên lý non, còn trẻ ăm dặm có thể nghiền lá non và hoa thiên lý, quấy bột, cháo cho trẻ rất tốt, rất mát.
Trị giun kim: Dùng 40 gr hoa thiên lý nấu canh ăn liên tục 7 - 10 ngày, cho kết quả rất tốt (theo kinh nghiệm dân gian)
Trị chứng sa dạ con ở phụ nữ (độ 1 - 2) và chứng trĩ ngoại: Lấy 100 gr lá thiên lý, 5 gr muối ăn. Lá thiên lý tươi non và bánh tẻ rửa sạch, giã nhỏ, thêm muối bọc trong miếng gạc sạch đắp vào búi trĩ hay dạ con bị sa (đã được rửa sạch bằng nước thuốc tím).
Bà con lưu ý lấy những công dụng của hoa thiên lý nhé, đôi khi nó lại giúp ích cho chúng ta với những căn bệnh trên, có thể tự chữa lấy mà không cần phải đến bác sĩ làm mất thời gian và gây tốn kém tiền của.
Phòng rôm sảy ngày hè: Hằng ngày nấu canh hoa thiên lý ăn. Đối với trẻ nhỏ, có thể nghiền lá và hoa thiên lý rồi nấu với bột cho trẻ ăn.
Trị giun kim: Lấy lá thiên lý non nấu canh cho trẻ ăn liền từ 7 - 10 ngày.
Giảm đau, nhức xương cốt: Hằng ngày, lấy hoa thiên lý xào với thịt bò hoặc chấm với muối vừng ăn, có tác dụng rất tốt.
Giúp thư giãn: Dùng hoa thiên lý nấu canh ăn mỗi ngày sẽ có tác dụng thư giãn tinh thần, ngủ ngon giấc, đỡ mệt mỏi, giảm đi tiểu đêm.
Chữa đinh nhọt: Lấy lá cây thiên lý 30 - 50g, giã nhỏ, đắp vào chỗ mụn nhọt. Ngày thay 1 lần, vài 3 ngày sau sẽ khỏi.
Chữa tiểu buốt, tiểu ra máu, tiểu rắt, cặn trắng: Lấy rễ cây thiên lý từ 10 - 20g, sắc lấy nước uống 2 - 3 lần trong ngày.
Chú ý: Tránh xào nấu hoặc ăn thiên lý cùng với các thức ăn giàu chất sắt (gan, tiết, thịt nạc lợn, rau muống...) vì chất sắt sẽ đẩy kẽm ra khỏi cơ thể.
Hoa thiên lý 'trị' bệnh trĩ cho bà bầu
Những tác dụng chữa bệnh của cây thiên lý đã làm mình vô cùng bất ngờ. Trong quá trình mang thai, mẹ bầu thường phải đối mặt với rất nhiều bệnh như ốm nghén, ngứa vùng kín, đau lưng, đau bụng…và nếu mẹ bầu nào bị mắc trĩ thì sẽ cảm thấy mệt mỏi, khó chịu hơn rất nhiều. Đặc biệt khi mẹ bầu có dấu hiệu chảy máu ở hậu môn làm ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ và bé do gia tăng sự thiếu máu ở giai đoạn này.
Bạn sẽ dễ mắc bệnh trĩ khi thai nhi trong bụng ngày một lớn dần lên vì vậy sẽ dẫn đến áp lực bụng tăng cao, nhất là cuối thai kỳ làm cho sự chèn ép của tử cung lên tĩnh mạch ngày càng cao ảnh hưởng đến sự hồi lưu của máu, làm cho chùm tĩnh mạch trĩ bị xung huyết, mở rộng ra. Hậu quả là bạn sẽ bị bí đại tiện tăng cộng với quá trình bồi bổ lượng canxi và sắt khiến cho cơ thể bạn bị nóng, hậu môn bị nứt khiến bạn dễ mắc trĩ. Có khoảng 50% chị em khi mang thai và sau sinh đều mắc bệnh trĩ vì vậy việc bổ sung một lượng thức ăn giàu chất xơ và uống nhiều nước, thường xuyên luyện tập những bài tập liên quan tới xương chậu hay giảm thiểu triệu chứng táo bón sẽ giúp bạn cải thiện phần nào xong để bệnh trĩ không bị tái phát nhiều người đã phải tìm đến y bác sĩ để cắt bỏ hoặc có nhiều người phải chịu cảnh sống chung với lũ.
Trĩ là căn bệnh khá phổ biến trong thai kỳ. (ảnh minh hoạ)
Nhưng với mình thì khác bệnh trĩ đã hoàn toàn biến mất khi mình phát hiện sau một thời gian mang thai và mình đã điều trị bằng biện pháp dân gian rất hiệu quả vì đến tận bây giờ khi mình đang mang thai bé thứ bệnh trĩ đã không quay trở lại với mình nữa và mình cảm thấy rất yên tâm với cách dân gian này. Hy vọng với những chia sẻ của mình sẽ giúp mẹ bầu tránh được bệnh trĩ, giúp cho cơ thể mẹ và bé luôn khỏe mạnh trong thai kỳ.
Ngày mình lấy chồng cũng là ngày mình rời xa mảnh đất nơi chôn rau cắt rốn, theo anh về làm dâu của mẹ. Mảnh đất quê lúa Thái Bình nơi có những cánh đồng lúa xanh mướt trải dài đến bất tận. Quê anh nghèo lắm nhưng người dân quê anh sống rất cởi mở, chân tình. Những con người nông dân chân chất một nắng hai sương chỉ biết “bán mặt cho đất, bán lưng cho trời”. Ấy vậy mà họ truyền tai nhau từ đời này cho đến nay bài thuốc dân gian về cây thiên lý. Những tác dụng ngoài sức tưởng tượng của mình khi nghe chuyện về cây thiên lý như một câu chuyện cổ tích, vị thuốc thần dược của chị em. Mẹ mình bảo cây thiên lý tuy thân hình nhỏ bé nhưng mang nhiều công dụng. Hoa và lá thiên lý là món ăn dân giã của miền quê nghèo này. Từ phần rễ cây thiên lý có tác dụng chữa đái buốt, hoa thiên lý giúp thanh nhiệt, giải độc, an thần làm sáng mắt, tiêu viêm mắt, lá thiên lý có tác dụng sát trùng, diệt khuẩn trị những vết loét, mụn nhọt đặc biệt chữa được cả bệnh trĩ ngoại và sa dạ con…
Khi nghe mẹ kể chuyện đến đây mình như được cởi tấm lòng, mình đã kể cho mẹ nghe chuyện thầm kín của mình bấy lâu. Ngày còn con gái mình đã từng mắc bệnh trĩ nhưng có lẽ ở cấp độ nhẹ vì mình để ý những ngày mình ăn nhiều rau, uống nhiều nước và tập thói quen đi đại tiện hàng ngày thì không thấy dấu hiệu gì đáng lo ngại nhưng chỉ khi những ngày đông rét mướt, nước chẳng buồn uống, lười nhác mỗi khi đi đại tiện nên có tuần mình mới đi một lần và dấu hiệu là máu ở hậu môn xuất hiện…Và dấu hiệu chảy máu ở hậu môn thường xuyên xuất hiện nhiều hơn khi mà mình mang thai bé Chip. Những tháng đầu khi bị cơn nghén hành hạ, cứ nhìn hay gửi thấy mùi thức ăn thì ôi thôi mình nôn ọe mãi, cơ thể luôn trong tâm trạng mệt mỏi, chỉ cố gắng tự ép mình uống hai ly sữa mỗi ngày. Ba tháng liền mình sút đi 2 kg nên mình rất lo cho em bé trong bụng.
Hoa thiên lý có rất nhiều công dụng chữa bệnh. (ảnh minh hoạ)
Sang tháng thứ tư, thứ năm chứng ốm nghén có phần thuyên giảm mình ăn có phần khấm khá hơn và việc bổ sung sắt, canxi hàng ngày khiến cơ thể mình bị nóng và mụn ngứa cứ thế phát tán ra lên mặt, tay, chân. Tệ hại hơn là mình bị táo bón trầm trọng nhất là khi đi đại tiện, đó là những lần kinh hoàng đối với mình và rồi bệnh trĩ đã quay trở lại...Sau đó, mẹ đã hướng dẫn cho mình cách chữa trĩ rất đơn giản nhé. “Lá thiên lý non 100 g, muối hạt to 5 g. Rửa sạch lá thiên lý rồi giã nhỏ với muối thêm khoảng 30 ml nước hòa tan rồi lọc lấy nước. Vệ sinh vùng hậu môn sạch bằng thuốc tím hoặc nước ấm sau đó dùng nước cất thiên lý tẩm bông gòn đắp lên chỗ lòi dom rồi băng lại. Ngày làm 1-2 lần, trong 1 tuần thì tình trạng lòi dom sẽ khỏi.”. Mẹ mình còn kết hợp nấu canh thiên lý với một số thực phẩm khác như thịt nạc, thịt bò, sò điệp cho mình ăn hàng ngày vì hoa thiên lý rất tốt cho thai phụ với những thành phần dinh dưỡng vô cùng phong phú như chất xơ chiếm 3%, chất đạm 2,8 %, chất bột đường, các vitamin C, B1, B2, PP, tiền vitamin A (caroten) cùng các khoáng chất cần thiết cho cơ thể như calcium, phospho, sắt, đặc biệt là kẽm có hàm lượng cao…Mình đã khỏi bệnh trĩ từ khi dùng lá thiên lý và đến bây giờ khi mang thai bé thứ hai, mình không thấy bệnh trĩ tái phát nữa. Mình vô cùng vui sướng và cảm thấy an tâm hơn rất nhiều.
Như các bạn cũng biết hoa và lá thiên lý thường xuất hiện trong bữa ăn của mỗi gia đình nhưng ít ai biết đến công dụng tuyệt vời này. Hy vọng với những chia sẻ của mình sẽ giúp mẹ bầu thêm món ăn với hoa thiên lý vào thực đơn trong chế độ dinh dưỡng cũng như một mẹo vặt nhỏ để xử lý tình huống khi mẹ bầu hoặc một vài thành viên trong gia đình bị mắc bệnh trĩ.
Hoa thiên lý không chỉ tạo nên giàn hoa tỏa hương thơm ngát, làm mát cả thềm nhà, là một món ăn mát, bổ, hoa Thiên lý còn được sử dụng như một vị thuốc chữa bệnh.
- Hoa thiên lý chữa được nhiều bệnh.
Hoa thiên lý là loại cây được trồng và ra hoa vào mùa hè. Hoa thiên lý còn gọi là dạ lý hương, dạ lài hương, Tonkin creeper hay Chinese violet. Tên khoa học của thiên lý là Telosma cordata (Burm. F) Merr, thuộc họ Thiên lý (Asclepiadaceae). Là loại cây có nguồn gốc từ các nước thuộc Đông Nam Á. Ngày nay đã lan rộng, không những tại Hoa Kỳ mà còn nhiều nước khác nữa trên thế giới cũng trồng thiên lý.
Thiên lý là loài cây dây leo, vào loại nhỡ, phân chia làm nhiều nhánh, non có lông và nhựa nước. Cây thiên lý có lá đơn nguyên, mọc đối, gốc hình tim, có màu xanh lục bóng. Hoa mọc thành xim dạng tán ở nách lá, có nhiều hoa màu vàng lục nhạt, cánh hoa hợp thành ống dài, trên chia thùy hẹp dài, quả hạt dài. Hoa thơm về đêm nên mới có tên gọi là “dạ lý hương”. Mùa hoa nở chủ yếu vào hè.
Người ta đã phân tích thành phần dinh dưỡng có trong hoa thiên lý như chất xơ là 3%, chất đạm 2,8%, và gồm chất bột đường, các vitamine như C, B1, B2, PP và tiền vitamine A (carotene), cùng các khoáng chất cần cho cơ thể như calcium, phosphor, sắt, đặc biệt là kẽm (Zn) chứa hàm lượng khá cao, vì vậy cây thiên lý cả lá non, ngọn và hoa đều là thực phẩm quý có tác dụng bổ dưỡng giúp trẻ chóng lớn, lại giúp người già giảm được chứng phì tuyến tiền liệt, làm tăng cường sức đề kháng cho người sử dụng.
Ngoài ra sự có mặt của chất kẽm còn có thể đẩy chì ra khỏi tinh dịch, chữa chứng vô sinh ở nam giới do nhiễm chì bởi thường xuyên tiếp xúc với vật liệu chứa chì như ắc quy, công nhân in, xăng pha chì, các động cơ có chì v.v. Ngoài ra hoa thiên lý còn tác dụng trợ dương cho nam giới rất tốt nên trong dân gian đã có câu: Thương chồng nấu cháo le le. Nấu canh hoa lý, nấu chè hạt sen, thật là có cơ sở khoa học vì con le le và hoa lý đều có tác dụng trợ dương giúp cho người nam thêm mạnh mẽ trong chốn phòng the.
Đông y cho rằng hoa thiên lý có vị ngọt tính bình, giải nhiệt, chống rôm sảy, là một vị thuốc an thần, làm ngủ ngon giấc, tư bổ tâm, thận, bớt đi đái đêm, đỡ mệt mỏi đau lưng, có tính chống viêm và làm tan màng mộng, thúc đẩy chóng lên da non, được sử dụng trị liệu trong các chứng như viêm kết mạc cấp và viêm mạn, viêm giác mạc và mờ đục màng mắt, viêm kết mạc do sởi, hoa trị giun kim.
Một số bài thuốc sử dụng hoa thiên lý
Sau đây xin giới thiệu cụ thể các phương thuốc từ cây hoa lý để có thể tự chọn lựa sử dụng sao cho phù hợp và hiệu quả.
Phòng rôm sảy ngày hè
Hằng ngày nấu canh hoa thiên lý ăn. Với trẻ có thể nghiền lá và hoa thiên lý ra nấu lẫn với bột khi cho ăn dặm.
Trị giun kim
Lấy lá thiên lý non nấu canh cho trẻ ăn liền từ 7 – 10 ngày sẽ hiệu quả.
Chữa lòi dom, dạ con
Lấy 1 nắm lá thiên lý rửa sạch, giã nát cho vào 5% muối ăn, vắt lấy nước cốt tẩm vào bông rịt vào hậu môn, hay âm hộ ngày thay 1 – 2 lần, sử dụng liền 5 – 7 ngày sẽ có tác dụng co dần phần dom hay dạ con lòi ra.
Làm giảm đau mình mẩy, nhức xương cốt
Hằng ngày lấy hoa thiên lý xào với thịt bò hoặc chấm với muối vừng ăn sẽ tác dụng.
Làm thư giãn sau các buổi làm việc căng thẳng, người khoan khoái, ngủ dễ ngon giấc, đỡ mệt mỏi, giảm tiểu đêm
Hằng ngày lấy hoa thiên lý nấu canh ăn.
Chữa đinh nhọt
Lấy lá cây thiên lý 30 – 50g giã nhỏ đắp vào chỗ mụn nhọt, ngày thay 1 lần, vài 3 ngày sẽ khỏi.
Chữa đái buốt, đái ra máu, đái dắt, cặn trắng
Lấy rễ cây thiên lý từ 10 – 20g, sắc lấy nước uống 2 – 3 lần trong ngày.
Chú ý
Không ăn chung hoặc xào nấu cùng thiên lý với các thức ăn giàu chất sắt như gan, tiết, thịt nạc, lợn, rau muống v.v. vì chất sắt (Fe) có trong các loại thực phẩm này sẽ đẩy kẽm (Zn) ra khỏi cơ thể.
Bạn đọc Phan Thị Cúc Tần, 53 tuổi, ngụ ở An Giang hỏi công dụng của hoa thiên lý. Bà Tần cho biết ở quê bà hoa thiên lý dùng nấu canh, xào với thịt ăn rất ngon. Mới đây ra Hà Nội du lịch, bà được giới thiệu hoa dạ lý hương cũng giống y như thiên lý. “Có phải dạ lý hương cũng là thiên lý? Có tài liệu nói trong thiên lý có chứa chất alkaloid, ăn nhiều có thể chết người, đúng không?” Chúng tôi giới thiệu ý kiến trao đổi của TS.DS Lê Thị Hồng Anh, thầy thuốc ưu tú, Trung ương hội Đông y Việt Nam.
Lý này khác lý kia
Thiên lý là loại cây được trồng và ra hoa vào mùa hè, không những toả hương thơm làm mát dịu cả không gian quanh nhà, mà còn là loại thực phẩm bổ dưỡng.
Thiên lý có tên khoa học Telosma cordata (Burm. F) Merr, là dây leo quấn, thường trồng leo lên giàn, cành non có lông mịn, mủ trắng, lá có phiến hình tim, hoa ăn được, thuộc họ thiên lý (Asclepiadaceae). Trong khi đó cây dạ lý hương, có tên khoa học Cestrum nocturnum L., là cây bụi, thân nhỏ (tiểu mộc), hoá gỗ, thuộc họ cà (Solanaceae), hoa thơm nồng lúc chiều tối, không ăn được. Sự nhầm lẫn trong tên gọi hai loại hoa này có lẽ do tên địa phương, vì miền Bắc có nơi gọi thiên lý là dạ lý hương, dạ lài hương...
Độc ít bổ nhiều
Theo bảng “Thành phần hoá học thức ăn Việt Nam” của Bộ Y tế, trong 100g hoa thiên lý chứa 2,9g chất đạm; 2,8g bột đường; 3g chất xơ; 52mg canxi; 53mg phốtpho; 1,2mg sắt; 1,17mg caroten (tiền sinh tố A); 0,19mg vitamin B1; 0,13mg B; 1,1mg PP và 45mg vitamin C.
Ngoài ra, một số nghiên cứu còn ghi nhận hoa thiên lý chứa rất nhiều vitamin E, đặc biệt là kẽm và một số khoáng vi lượng khác, là chất thiết yếu cho hoạt động của cơ quan sinh dục của cây cũng như của con người. Riêng về chất alkaloid, chỉ ghi nhận có một ít trong thân dây, lá già (ngắt cuống lá sẽ thấy có một chất keo trong, lấy ngón tay bôi vào, thấy chất nhựa hơi dính tay), chưa đủ để gây ngộ độc trên động vật thí nghiệm, và hầu như hiện diện không đáng kể trong hoa. Cũng cần nói thêm, khi nhắc đến alkaloid, chúng ta thường nghĩ ngay đến hợp chất gây độc. Nhưng không hoàn toàn như thế, alkaloid là những hợp chất hữu cơ thường gặp trong nhiều loài thực vật (khoai tây, tắc, cà chua, vông nem, dừa cạn…) Alkaloid có hoạt tính sinh lý rất cao đối với cơ thể con người và động vật, nhất là đối với hệ thần kinh.
Với một lượng nhỏ alkaloid có thể là chất độc gây chết người, nhưng có khi với một liều lượng hợp lý nó là dược phẩm trị bệnh đặc hiệu (như dùng bào chế morphine có tác dụng giảm đau rất tốt hay thuốc codein giảm ho).
Hoa thiên lý, độc ít bổ nhiều
Thương chồng nấu canh hoa lý
Vì giàu dưỡng chất, hoa thiên lý ngoài tác dụng làm rau ăn, còn được dùng chữa một số bệnh cho kết quả khá tốt, có tác dụng giải nhiệt, bổ dưỡng, giúp trẻ chóng lớn, giúp người già giảm chứng phì đại tuyến tiền liệt, tăng cường sức đề kháng cho người sử dụng. Đặc biệt, sự có mặt của chất kẽm còn có thể đẩy chì ra khỏi tinh dịch, hỗ trợ tích cực trong cải thiện tình trạng vô sinh ở nam giới bị nhiễm chì.
Ông bà xưa có câu: “Thương chồng nấu cháo le le/ Nấu canh hoa lý, nấu chè hạt sen”; cho thấy kinh nghiệm dân gian dùng hoa thiên lý làm thuốc trợ dương cho nam giới là có cơ sở khoa học.
Trong đông y, hoa thiên lý ghi nhận có vị ngọt, tính bình, giải nhiệt, chống rôm sảy, là vị thuốc an thần, giúp ngủ ngon giấc, khắc phục tình trạng lao lực, tư bổ tâm, thận, bớt đi tiểu đêm, đỡ mệt mỏi đau lưng, chống viêm, chóng lên da non, được sử dụng trị liệu trong các chứng như viêm kết mạc cấp và mạn, viêm giác mạc và mờ đục màng mắt, viêm kết mạc do sởi, trị giun kim…
Liều dùng hoa thiên lý trong các bài thuốc phổ biến từ 30g – 50g. Khi chế biến các món ăn với hoa thiên lý, lưu ý không xào nấu hoa quá chín, sẽ làm giảm đi các dưỡng chất và nát cánh hoa, mất ngon.
(st)
